Makaleler

Gebelik ve sağlıklı gebelik takibi nasıl yapılmalıdır?

İdeal olarak, bebek sahibi olmayı düşünen bir çift, hamileliğin tavsiye edilip edilemeyeceğini tartışmak için bir doktor veya başka bir sağlık uzmanıyla görüşmelidir.

Bir çift bir bebek sahibi olmayı düşündüğü anda, kadın günde bir kez folat (folik asit) içeren bir multivitamin almaya başlamalıdır. Çocuk doğurma çağındaki kadınlar için önerilen en düşük miktar 400 mikrogramdır, ancak bazı uzmanlar 600 veya 800 mikrogram gibi biraz daha yüksek miktarlarda almanızı tavsiye eder. Bu tür dozlar, multivitaminler gibi tezgah üstü ürünlerde sıklıkla mevcuttur. Folat, omurilik veya beynin doğum kusurlu olma riskini azaltır (nöral tüp defekti). Nöral tüp defekti olan bir bebeği olan kadınlar, genellikle tavsiye edilenden çok daha büyük bir miktar almaya başlamalıdır.

Eğer çift bebek sahibi olmaya karar verirse, onlar ve doktor hamileliği mümkün olduğu kadar sağlıklı kılmanın yollarını sunarlar. Kaçınılması gereken faktörler veya durumlar aşağıdakileri içerir:

• Tütün veya alkol kullanımı
• Fetusa zarar verebilecek şekilde sigara dumanına maruz kalmak (pasif içici)
• Kediler kesinlikle ev ile sınırlı olmadıkça ve diğer kedilere maruz bırakılmadıkça kedi kumu veya kedi dışkısı ile temasa geçme (bu temas, fetüsün beynine zarar verebilecek bir protozoanın enfeksiyonu olan toksoplazmozu bulaştırabilir)
• Kızamıkçık veya doğum kusurlarına neden olabilecek diğer enfeksiyonlara sahip kişilerle temasa geçmek
• Kadının su çiçeği olduğunu ve bağışıklık kazandığını gösteren bir test yapmamışsa, suçiçeği veya zona hastalığı olan kişilerle temasa geçmek
• Suçiçeği ve zona, uçuk virüslerinden kaynaklanır. Doğum sırasında, bu virüsler fetusa yayılabilir ve ciddi hastalıklara neden olabilir. Virüs ayrıca kadında şiddetli olan zatürreye de neden olabilir.

Bir kadın hamile kalmadan önce bir doktoru veya başka bir sağlık bakımı uygulayıcısını gördüğünde, kızamıkçık aşısı gibi ihtiyaç duyduğu aşıları alabilir. Zaten folat kullanmıyorsa, doktorun nöral tüp defekti olan bir bebeği varsa, önerilen günlük folat miktarını (BKİ) veya daha fazla folat içeren doğum öncesi multivitaminleri önerebilir. Gerekirse, kadının ve eşinin kalıtsal genetik bozukluğu olan bir bebek sahibi olma riski altında olup olmadığını belirlemek için genetik tarama yapılabilir.

İlk test

Hamileliğin onaylanmasından sonra, kadının, 6 ila 8 hafta arası bir hamilelik muayenesi yapılması gerekir. Bu zamanda, hamileliğin uzunluğu tahmin edilebilir ve doğum tarihi mümkün olduğunca doğru tahmin edilebilir.

Doktorlar, kadının aldığı ve aldığı rahatsızlıkları, aldığı ilaçları ve diyabet, düşükler ve doğum kusurları gibi sorunlar da dahil olmak üzere önceki gebeliklerle ilgili ayrıntıları sorarlar.

Hamilelik sırasında ilk fizik muayene çok ayrıntılıdır. Aşağıdakileri içerir:

• Ağırlık, boy ve kan basıncı ölçümü
• Ayak bileklerinin şişmesi için incelenmesi
• Pelvik muayene: Bu muayene sırasında, doktor uterusun büyüklüğünü ve konumunu not eder.
• Kan testleri: Bir kan örneği alınır ve analiz edilir. Analiz, tam bir kan hücresi sayımı, bulaşıcı hastalıklar (sifilis, hepatit ve insan bağışıklık yetmezliği virüsü [HIV] gibi) testleri ve kızamıkçık ve su çiçeği (bağışıklığı) için bağışıklık kanıtı için testler içerir. Rh faktörü durumu (pozitif veya negatif) dahil olmak üzere kan grubu belirlenir.
• İdrar testleri: İdrar örneği alınır, kültürlenir ve analiz edilir.
• Papanicolaou (Pap) testi veya bunun bir varyasyonu: Serviks kanseri olup olmadığını kontrol etmek için serviksten doku örnekleri alınır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test: Pap testinden hemen sonra, gonore ve klamidyal enfeksiyon gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkları test etmek için rahim ağzından bir doku örneği alınır.
• Kadının durumuna bağlı olarak başka testler yapılabilir. Tiroid hormon seviyeleri bazı kadınlarda (tiroid bozukluğu, diyabet, kısırlık veya düşük gibi olanlar gibi) ölçülebilir.
• Kadının Rh negatif kanı varsa, Rh faktörüne karşı antikorlar için test edilir. Kadının bağışıklık sistemi, Rh negatif kanı Rh pozitif kanla temas ettiğinde bu antikorları üretir - örneğin, Rh pozitif kanı olan bir fetüste önceki bir hamilelikte. Antikorlar (Rh antikorları denir), fetüs için ciddi problemlere (hatta ölüm) neden olan Rh-pozitif kanlı fetustaki kan hücrelerini tahrip edebilir. Hamile bir kadının kanındaki antikorlar erken tespit edilirse, doktor fetusu korumak için önlemler alabilir. Rh0 negatif kanı olan tüm kadınlara, 28. gebelik haftasında bir kas içine enjekte edilen Rh0 (D) immün globulin verilir. Ayrıca, kanlarıyla fetüsün kanı arasındaki olası temastan sonra, örneğin vajinal kanama veya amniyosentez olayından sonra ve doğumdan sonra bir enjeksiyon yapılır. Rh0 (D) immün globulin, fetüsün kan hücrelerinin tahrip olma riskini azaltır.

Takip testleri

İlk muayeneden sonra hamile bir kadın doktorunu aşağıdaki gibi görmelidir:

• 28 haftaya kadar her 4 haftada bir
• Sonra her 2 haftada 36 haftaya kadar
• Ardından teslimata kadar haftada bir kez

Her muayenede, kadının ağırlığı ve kan basıncı genellikle kaydedilir ve fetusun normal şekilde büyüyüp büyümediğini belirlemek için uterusun büyüklüğü not edilir. Kadının ayak bilekleri şişlik için muayene edilir.

Doktorlar cenin kalp atışlarını kontrol eder. Elde Taşınabilir Doppler ultrason cihazı ile genellikle yaklaşık 10 ila 11 haftada tespit edilebilir. Bir kalp atışı tespit edildiğinde, doktorlar normal olup olmadığını belirlemek için her ziyarette kontrol eder.

Her ziyarette, idrar şeker için test edilir. İdrardaki şeker diyabeti gösterebilir. İdrar şeker içeriyorsa, diyabet olup olmadığını kontrol etmek için en kısa zamanda bir kan testi yapılır. İdrar şeker içermese bile, doktorlar genellikle tüm kadınları hamilelik sırasında gelişen gebe diyabet tipi (gestasyonel diyabet) için test eder. Bu kan testi 24 ila 28 haftada yapılır. Glikoz tolerans testi denilen, belli bir miktarda glikoz içeren bir sıvı içtikten 1 saat sonra kandaki şeker seviyesini (glikoz) ölçer. Kadınların gebelik diyabeti için risk faktörleri varsa, bu test gebeliğin erken döneminde, tercihen 12 haftadan önce yapılır. Gebelik diyabeti için risk faktörleri aşağıdakileri içerir:

• Aşırı kilolu (250 pounddan fazla)
• Bir önceki hamilelikte gebelik diyabeti veya büyük bir bebek (10 kilo veya daha fazla)
• Önceki bir hamilelikte açıklanamayan bir düşük
• Diyabetli birinci derece akrabalar (anneler veya kız kardeşler gibi)
• Uzun süre idrarda şeker bulunma öyküsü
• İnsülin direncine sahip polikistik over sendromu

İlk testin sonuçları normalse, bu risk altındaki kadınlar 24 ila 28 haftada tekrar test edilir.

Her ziyarette, idrar ayrıca protein için test edilir. İdrardaki protein preeklampsiyi gösterebilir (hamilelik sırasında ortaya çıkan bir tür yüksek tansiyon).

Kadınlar, genetik bozukluğu olan bir bebeği geliştirme riski yüksekse, doğum öncesi tanı testleri yapılabilir.

Ultrasonografi

Doktorların çoğu, en güvenli görüntüleme prosedürü olan ultrasonografinin, fetüsün normal şekilde oluşmasını sağlamak ve beklenen doğum tarihini doğrulamak için hamilelik sırasında en az bir kez yapılması gerektiğine inanılmaktadır. Genellikle hamilelik 16 ila 20 hafta yapılır.

İşlem için kadının karnına ses dalgaları (dönüştürücü) üreten bir cihaz yerleştirilir. Ses dalgaları, ekranda görüntülenen bir görüntü oluşturmak için işlenir. Bazen, özellikle erken hamilelik sırasında, doktor vajinaya yerleştirilebilecek bir ultrason cihazı kullanır. Ultrasonografi fetusu hareket halinde gösteren canlı görüntüler de dahil olmak üzere yüksek kaliteli görüntüler üretir. Bu görüntüler doktora faydalı bilgiler sağlar ve hamile bir kadını güvence altına alabilir.

Ultrasonografi ayrıca aşağıdakileri yapmak için de kullanılabilir:

• Fetüsün atan kalbini gösterin ve böylece fetüsün 5 haftalık hamilelik gibi erken yaşta olduğunu doğrulamak.
• Fetusun cinsiyetini, 14 haftalık hamilelik gibi tanımlamak.
• Bir kadının birden fazla fetüs taşıdığını görmek.
• Yanlış yerleştirilmiş bir plasenta (plasenta previa) veya fetüsün anormal bir pozisyonu gibi anormallikleri belirlemek.
• Hamileliği tarihlendirmek ve böylece hamileliğin normal bir şekilde ilerleyip ilerlemediğini belirlemeye yardımcı olmak.
• Doğum kusurlarını tanımla (bazen).
• Fetusun boynunun arkasındaki sıvı dolgusu boşluğunu ölçerek down sendromunun (ve diğer bazı bozuklukların) kanıtlarını kontrol etmek.
• Cihazların yerleştirilmesini, doğum öncesi tanı testleri gibi belirli prosedürlere yönlendirmek.

Gebeliğin sonlarına doğru, fetüs içeren sıvı dolu membranların erken rüptürünü tanımlamak için ultrasonografi kullanılabilir. Ultrasonografi doktorların sezaryen doğumunun gerekli olup olmadığına karar vermelerine yardımcı olacak bilgiler sağlayabilir.

Diğer görüntüleme

X ışınları, hamilelik sırasında rutin olarak alınmaz, ancak gerektiğinde güvenle alınabilir. Eğer bir röntgen gerekliyse, fetus uterusu örtmek için kadının alt karnının üstüne kurşun dolu bir giysi yerleştirilerek korunur.

Bağışıklık kazandırma

Tüm hamile kadınların grip (grip) mevsiminde influenza virüsüne karşı aşılanmalarını önerilmektedir.

Gebe kadınlara gerekirse hepatit B aşısı yapılabilir.

Uzmanlar, tetanoz, difteri ve boğmaca (Tdap) için 20 haftalık hamilelikten sonra (tercihen 27 ila 36 haftada) veya doğumdan sonra, atışlar güncel olsa bile, bir destekleyici atış önerir.

Kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşısı ve suçiçeği aşıları hamilelik sırasında verilmemelidir.

Sağlıklı gebelik takibi hakkında daha fazla bilgi almak için Doç. Dr. Türkan Gülpınar’dan randevu alabilirsiniz.